جرم تهدید و مجازات قانونی آن

ماده 668 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب 1392: «هر کس با جبر و قهر یا با اکراه و تهدید دیگری را ملزم به دادن نوشته یا سند یا امضا و یا مهر نماید و یا سند و نوشته ای را که متعلق به او یا سپرده به او می باشد از وی بگیرد به حبس از سه ماه تا دو سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»

نکته: اگر کسی چک یا سفته یا رسید عادی را که بابت بدهی خود به دیگری داده، با جبر (به زور) یا با تهدید از وی بگیرد، مشمول این ماده است. البته با توجه به اینکه دادگاه کیفری صرفا در خصوص مجازات مرتکب جرم حکم صادر می کند، لذا متضرر از جرم برای جبران ضرر و زیان ناشی از جرم لازم است پس از صدور قرار جلب به دادرسی در دادسرا و ارسال پرونده به دادگاه کیفری، دادخواست حقوقی ضرر و زیان ناشی از جرم نیز تقدیم دادگاه کیفری نماید. در غیر این صورت، شاکی می بایست بعد از صدور حکم در دادگاه کیفری و قطعی شدن حکم، دادخواست الزام خوانده به ضرر و زیان ناشی از جرم به دادگاه حقوقی تقدیم نماید و بدین منظور، دادنامه ی صادره از دادگاه کیفری را ضمیمه دادخواست خود کند. بدیهی است که در هر دو حالت، برای مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم، پرداخت 5/3 درصد به عنوان هزینه دادرسی (هزینه تمبر دادرسی) ضرورت دارد مگر اینکه خواهان، مدعی اعسار از هزینه دادرسی باشد که در این صورت، پس از اثبات اعسار، از پرداخت هزینه دادرسی معاف خواهد بود.

ماده 669 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب 1392: «هرگاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشای سری نسبت به خود یا بستگان او نماید، اعم از این که به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد به مجازات شلاق تا 74 ضربه یا زندان از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.»

تهدید موضوع ماده 669 قانون مجازات اسلامی، خود، جرمی مستقل است، یعنی به مجرد تهدید، که شرایط ماده فوق را داشته باشد، تهدیدکننده مرتکب جرم شده است، برخلاف ماده 668 که در آن، تهدید به عنوان عنصر به کار گیرنده برای ارتکاب جرمی دیگر است؛ به عبارت دیگر، ماده 668 به نتیجه ی تهدید نظر دارد اما ماده 669 به خود تهدید نظر دارد.

نکته1: جرم تهدید، جرم به وسیله نیست یعنی لازم نیست تهدید با وسیله ی خاصی انجام شود اما لازم است در قالب فعل (عمل) مثبت مادی باشد که غالبا به صورت شفاهی یا کتبی است. اثبات تهدید شفاهی، معمولا، دشوار است و در اکثر مواقع، لازم است که شاکی (تهدید شونده) شهود خود را به مرجع قضایی معرفی کند.

نکته2: تهدید با تلفن یا موبایل یا از طریق پیامک (اس ام اس) نیز مشمول این ماده است و مجازات مزاحمت تلفنی جداگانه اعمال نمی شود، البته اگر تماس تلفنی یا پیامک حاوی فحاشی یا توهین باشدممکن است تحت شرایطی مشمول تعدد جرم موضوع ماده 134 قانون مجازات اسلامی (اعمال مجازات جرمی که نسبت به سایر جرایم وقوع یافته شدیدتر است) باشد.

نکته3: اگر تهدید منتهی به تحقق موضوع آن شود، مجازات جداگانه ای برای تهدید اعمال نخواهد شد.

نکته4: تهدید معنایی عرفی دارد و باید در مجنی علیه (تهدید شونده) مؤثر باشد؛ در نتیجه، تشخیص اینکه گفته ها یا اعمال انجام شده تهدید محسوب می شود یا نه، یک مسئله موضوعی است که دادگاه باید آن را احراز نماید و این مسئله قابل ارزیابی در دادگاه تجدیدنظر هم خواهد بود.

نکته5: ماده 31 قانون مطبوعات نیز مشابه همین ماده 669 است.

نکته6: تهدید و ارعاب با اسلحه ممکن است عنوان محاربه داشته باشد؛ محاربه در صورتی محقق می شود که مرتکب قصد ارعاب عمومی نیز داشته باشد.

نکته 7: تهدید با چاقو مشمول ماده 617 قانون مجازات اسلامی (تظاهر یا قدرت نمایی با چاقو) می باشد و مجازات حبس از شش ماه تا دو سال و تا 74 ضربه شلاق خواهد داشت. مضافا اینکه رأی وحدت رویه شماره 32 مورخ 16/12/1361 دیوان عالی کشور، «آلت برنده بودن» را برای جواز بازداشت موقت معتبر دانسته است.

مصطفی محمدی: وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی- دعاوی و پرونده های حقوقی،کیفری (جزایی)، جنایی- مدیر وکیل سرا و موسسه حقوقی فریاد دادپویان (عضو کانون وکلای دادگستری مرکز)